نجوم و ادبیات؛ پیوندی ناگسستنی

ادبیات غنی پارسی لبریز از اشعار عارفانه و عاشقانه‌ای است که، علاوه بر اینکه قلب را وسیع و روح را لطیف می‌سازد، هر دو را جلا می‌دهد تا زنگار از وجودمان بزدایند. در این میان، اشعار شیرین #سعدی که همه‌ی ما کم و بیش با آن آشنا هستیم جایگاه سترگ و انکار ناپذیری در ادبیات‌ کشورمان دارد. همزمان با یکم اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی، تلاش خواهیم با گذری اجمالی‌ بر یکی از زیباترین اشعار این شاعر پارسی‌ گو، به صورت خلاصه‌وار به ارتباط بین #ادبیات و #نجوم بپردازیم. در همین راستا و در ادامه‌ی این یادداشت، ضمن آشنایی با یکی از مشهورترین ستارگان آسمان شب، با بررسی یک نمونه خواهیم دید استاد سخن چگونه به زیبایی از این واژه در شعر خود استفاده کرده است. آنچنان که می‌خوانیم:

از در درآمدی و من از خود به در شدم
گفتی کز این جهان به جهان دگر شدم

گوشم به راه تا که خبر می‌دهد ز دوست
صاحب خبر بیامد و من بی‌خبر شدم

چون شبنم اوفتاده بُدم پیش آفتاب
مهرم به جان رسید و به عیوق بر شدم

گفتم ببینمش مگرم درد اشتیاق
ساکن شود بدیدم و مشتاق‌تر شدم

ستاره درخشان و زرد رنگ "عیوق" که در زبان پارسی به آن "سروش" و "بُزبان" و در زبان لاتین "Capella" می‌گویند، یکی از مشهورترین ستارگان آسمان و پرنورین ستاره پیکر آسمانی ارابه ران (Auriga) است. این ستاره که به عنوان یک‌ سامانه چندتایی (Multiple Star) شناخته شده و در فاصله ۴۲ سال نوری از زمین قرار دارد؛ با قدر ظاهری ۰.۰۸ ششمین ستاره پرنور آسمان محسوب می‌شود. نام عربی این ستاره یعنی "عیوق" از ریشه عوق به معنای نگهبان و بازدارنده‌ گرفته شده است؛ به این خاطر که در گذشته عیوق را ستاره‌ی نگهبان خوشه پروین می‌پنداشتند که در نزدیکی آن قرار دارد. واژه #عیوق از جمله واژگان دانش ستاره شناسی است که در اشعار پارسی نیز مشاهده می‌شود و ابیاتی که پیشتر خواندید، یکی از زیباترین آن‌ها است. با توجه‌ به فاصله زیاد این ستاره تا ما، سعدی در شعر خود به زیبایی هر چه تمام‌تر از واژه عیوق برای بیان "دوری و بلندی" استفاده کرده است که در #ادبیات_پارسی نیز استعاره از همین موضوع است و معنی کلی این بیت آن است که در مقابل خورشید، همچون شبنمی ناچیز بودم که به مدد گرمای عشق تو به والاترین مرتبه رسیدم.

در این فصل از سال، ستاره عیوق یا بهتر بگوییم، #سروش با تاریک شدن هوا در افق غربی نمایان می‌شود و این شب‌ها می‌توانید از الهه عشق و زیبایی آسمان (سیاره ناهید) که شامگاهان با نور خیره کننده‌ی خود در افق غربی حکمرانی می‌کند، برای یافتن آن کمک بگیرید. پر نورترین جرمی که در شب‌های فعلی در افق غربی می‌بینید، بدون شک سیاره درخشان ناهید یا همان زهره است و اگر مانند آنچه در تصویر دوم مشاهده می‌کنید، چند درجه بالا سمت راست سیاره ناهید را نگاهی بیاندازید، سروش را هم خواهید دید.

www.instagram.com/p/B_NAKk4JcG-/?igshid=a9wjf3berg7w

همانگونه که در ابتدا نیز تاکید شد، مثال فوق تنها یک نمونه کوچک از پیوند ناگسستنی ادبیات و نجوم بود و تلاش خواهیم کرد در یادداشت‌های آتی بیش از پیش به این موضوع بپردازیم.

✍ سجاد صیادی
سردبیر ستاره شناسی فسا

مادامی که چیزی آن بالاست، پایان کار فرا نرسیده است . . .

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

Website

Weblog

Instagram

Telegram

Add a comment

مشاهده مطلب در کانال