کهن سرزمین ایران به عنوان مهد فرهنگ و تمدن، از دیر باز زادگاه مفاخر و مشاهیری بوده است که جامعه علمی دنیا در مقابل خدمات سترگ آنها به منظور گسترش مرزهای بی کران دانش ستاره شناسی، سر تعظیم فرود آورده و مناطقی را در اجرام آسمانی به نام آنها ثبت کرده است. این مقاله که در ادامه مقاله پیشین (فسامهر، شماره 150) به رشته تحریر در می آید، به معرفی برخی دیگر از نیک مردان عرصه نجوم ایران می پردازد. 
خواجه نصیر الدین طوسی ستاره شناس و ریاضیدان شهیر ایرانی در سال 579 خورشیدی در طوس زاده شد. وی سنگ بنای رصدخانه مراغه را بنا نهاد و در کنار آن کتابخانه ای به وجود آورد که نزدیک به چهل هزار جلد کتاب در آن قرار داشت. وی کتاب ارزشمند زیج ایلخانی را بر اساس رصدهای انجام شده در رصدخانه مراغه تدوین کرد. آفتاب عمر این فیلسوف سرانجام در سال 653 خورشیدی در بغداد غروب کرد. به پاس خدمات ارزشمند خواجه نصیر، در تقویم کشورمان روز پنجم اسفند به نام روز بزرگداشت وی و روز مهندسی نامگذاری شده. همچنین اتحادیه بین المللی نجوم نیز یکی از دهانه های برخوردی کره ماه را Nasireddin نامگذاری کرده است. محمد بن موسی خوارزمی فیلسوف و ریاضیدان کشورمان از دیگر بزرگان این عرصه است که در خوارزم دیده به جهان گشود. او که در اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری قمری می زیست، در ریاضیات و به ویژه نجوم تسلط کامل داشت به نحوی که دو کتاب در زمینه ساخت و استفاده از اسطرلاب تالیف نمود و ضمن تهیه اطلسی از نقشه های آسمان و زمین، نقشه های بطلمیوس را نیز اصلاح کرد. به پاس سال ها مجاهدت علمی وی، اتحادیه بین المللی نجوم یک دهانه برخوردی در کره ماه به قطر 65 کیلومتر و 8 دهانه اقماری آن را Khwarizmi نامگذاری کرده است. وی سرانجام در سال 232 هجری قمری چهره در نقاب خاک کشید. یکی دیگر از مشاهیر سرزمین مان، ابوالوفا محمد بوزجانی ریاضیدان و ستاره شناس دوران طلایی اسلام است که در سال 328 هجری قمری در بوژگان از توابع ربع نیشابور متولد شد. وی ضمن فعالیت در رصدخانه بغداد، به تالیف کتابهای مهمی در زمینه نجوم و ریاضیات پرداخت. کارهای بوزجانی در زمینه هندسه کروی با کاربرد در نجوم کروی شگرف بوده است. به جهت تجلیل از خدمات ارزنده او، یکی از دهانه های آتشفشانی ماه به قطر 55 کیلومتر به نام Abul Wafa نامگذاری شده است. وی در سال 386 هجری قمری در بغداد بدرود حیات گفت. از دیگر ستاره شناسانی که عمرگرانقدر خود را وقف گسترش این دانش نموده اند می توان به قطب الدین شیرازی، غیاث الدین جمشید کاشانی و ابو سعید سجزی اشاره کرد که به جهت کوتاهی سخن به ذکر نام آنها بسنده می کنیم. امید است همانگونه که اتحادیه بین المللی نجوم به پاس یک عمر مجاهدت علمی این مفاخر، مناطق وسیعی از کرات دیگر را به نام پر افتخار آنها مزین کرده است، ما نیز در راستای تقویت روحیه خودباوری اهتمام بیشتری به این گنجینه های پر آوازه تمدن کهن سرزمین مان در زمینه نامگذاری میادین، خیابان ها، بوستان ها، کتابخانه ها و سایر مراکز علمی و فرهنگی داشته باشیم.
نویسنده: نگار دادفر / مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا
هفته نامه فسامهر، شماره 152
درباره این سایت